Habang tayo'y nagmumuni-muni sa direksyon ng ekonomiya ng Pilipinas, madalas nating marinig na dapat tayong maging proud sa ating 112 milyong malakas na base ng konsumer, sa ating kabataang manggagawang marunong sa Ingles at may kaalaman sa teknolohiya, at sa umuunlad na gitnang uri na nagpapalakas ng domestic consumption. Ngunit nananatili ang tanong: ano nga ba talaga ang maiaalok natin sa pandaigdigang ekonomiya?

Sa loob ng mga dekada, tinagurian ang Pilipinas bilang isang konsumer-based market, hindi isang sentro ng produksyon. Ang paglago ng ating GDP ay pangunahing itinutulak ng remittances ng mga overseas Filipino workers—ang ating mga makabagong bayani—na patuloy na nagpapalakas ng kita ng mga kabahayan at ng ating foreign exchange reserves. Ngunit bukod sa mga kahanga-hangang manggagawang ito at ilang produktong agrikultural na ini-export, ano nga ba ang tunay na nagpapakilala sa atin sa pandaigdigang entablado ng ekonomiya?

Kailangan nating harapin ang masakit na katotohanan: wala tayong matibay na base ng industriya. Hindi tulad ng ating mga kapitbahay sa ASEAN na nakilala sa larangan ng electronics, manufacturing, o automotive assembly, ang Pilipinas ay nananatiling umaasa sa serbisyo at pag-aangkat. Pinalalala pa ito ng paulit-ulit na pagbabago sa ating mga patakaran sa ekonomiya tuwing may bagong administrasyon. Gaya ng isang drayber na walang tiyak na ruta, paliku-liko ang ating pambansang prayoridad, mas ginagabayan ng pulitika kaysa pangmatagalang pananaw.

Ang kakulangan sa konsistensiya ay nagpapalayas sa mga long-term investors at nagpapahina sa ating institusyonal na kredibilidad. Tayo ay nakikita bilang isang pansamantalang oportunidad, hindi isang dedikadong katuwang sa produksyon. Ang turismo, bagama't mahalaga, ay pana-panahon at madaling maapektuhan ng mga pandaigdigang krisis—gaya ng nakita natin sa panahon ng pandemya. Hindi ito maaaring maging nag-iisang haligi ng ating pambansang pagkakakilanlan sa ekonomiya.

Kaya, ano nga ba ang maiaalok natin sa mundo?

Una, dapat tayong mamuhunan sa mga industriya ng may dagdag-halaga. Maaaring i-posisyon ng Pilipinas ang sarili bilang isang global hub para sa medical outsourcing, healthcare technology, at digital diagnostics. Sa dami ng ating nursing at allied health graduates, maaari tayong bumuo ng isang world-class health process outsourcing industry—higit pa sa simpleng BPO voice services.

Ikalawa, kailangan nating linangin ang mga teknolohikal na cluster at innovation zones. Ang Pilipino ay likas na malikhain—ang kulang ay ecosystem support. Maaari tayong mag-export ng creative tech, SaaS solutions, fintech services, at kahit AI-enhanced platforms kung magtatayo tayo ng mga incubator, magbibigay ng ganti sa R&D, at bibigyan ang ating mga imbentor ng dahilan upang manatili.

Ikatlo, dapat nating buhayin at gawing makabago ang agrikultura, hindi lang para sa food security, kundi para sa agritech export. Sa pagbagu-bago ng klima na nakaaapekto sa supply chains, ang sustainable tropical agriculture solutions at biotech innovations mula sa Pilipinas ay maaaring tumugon sa lumalaking pandaigdigang pangangailangan.

Ikaapat, dapat tayong bumuo ng isang lokal na industrial policy na sumusuporta sa manufacturing, hindi lamang sa kalakalan. Kailangan nating magsimulang gumawa, hindi lang konsumo ng produkto. Ibig sabihin nito ay ang pagbibigay ng insentibo sa maliliit hanggang mid-scale na pabrika, matatag na supply ng kuryente, maayos na logistics, at ang pagtatanggal ng red tape sa burukrasya.

Hindi na puwedeng maging basta merkado lang ang Pilipinas; kailangan nating maging isang tagagawa. Bilang isang salesman, itatanong ko: anong produkto ang binebenta natin sa mundo? Kung hindi natin ito masagot, wala tayong negosyo—naghihikahos lang tayo.

Panahon na para tukuyin at buuin ang ating pambansang pagkakakilanlan sa ekonomiya. Tigilan na natin ang pagiging pasahero at simulan na ang pagmamaneho—may direksyon, konsistensiya, at layunin. Dahil kung hindi natin papasyahan kung ano ang maiaalok ng Pilipinas, iba ang gagawa nito para sa atin.

(Larawan mula sa Wikipedia Commons)